نام نهاوند از قول فرهنگ نگاران

در بیان نام یابی این شهر و شهرت آن به نهاوند در کتب تاریخی بحث هایی شده است که در پی می آید  آنچه در ابتدای سخن باید گفتاین است که قول فرهنگ نگاران بیشتر به صحت ودرستی نزدیک است تا نوشته های برخی از مورخین که مبتنی بر اسناد درستی نیست و اغلب   بر پایه  وهم وخیال  نهاده شده است . مؤلف فرهنگ آنندراج  می نویسد :

« نهاوند  بالکسر و فتح (واو)و سکون(نون) از بلاد جبل  از اقلیم چهارم در حدود همدان ، و آنکه گویند از ابنیه نوح پیغمبر است خطاست  چه این لغت فارسی  و نوح عربی است و این (نه)  به کسر «نون» است . چنانکه در «نه»مرقوم شد  و «نه» و«آوند» به معنی ظرف است  و «نه» به معنی شهر  و چون در آن ولایت آغاز ساختن ظرف واوانی شده به این اسم مرسوم گردیده و نام شهبه ایست از موسیقی(نهاوند گوشه ای از موسیقی قدیم ایرانی است و نیز یکی از 52مقام معمول در موسیقی  مصر، سوریه و لبنان  و از 12 مقام معمول موسیقی  مصر دوتای آن سنبله نهاوند ونهاوند کبیر است )  »

همین مؤلف برای لغت «نه»  توضیح مجددی می دهد و می نویسد :

(نه )به کسر « نون و ظهور»ها به معنی شهر ، و نیشابور در اصل « نه شاپور»یعنی شهر شاپور و همچنین  نهاوند به معنی شهر و « آوند»به معنی ظرف زیرا که در آنجا ظروف می ساختند و نام  ولایتی نیز بوده است در سیستان یکی از  شعرا در فتح آنجا  وممدوح خود گفته است

فرخنده بود بر ملک عادل پیروز

فتح « نه»و تشریف شه و مقدم نوروز

در برهان قاطع نیز چنین آمده است:

... نهاوند یعنی شهر آوند چه  (نه) به معنی شهر باشد و آوند ظرف واوانی را گویند و در آن شهر بسیار می ساخته اند و به معنی شهرستان نیز آمده است و به فتح اول هم هست  که بروزن دماوند باشد آن  از  عراق عجم است و نوح علیه السلام بانی آن شهر بوده است و آن را نوحاوند  می گفته اند . یعنی «نوح تخت » و  « نوح مسند»چه پایتخت نوح علیه السلام بوده وآوند به معنای تخت و مسند هم آمده است و به کثرت استعمال نهاوند شده ....

در فرهنگ رشیدی هم اظهار نظری مشابه شده است و بزرگی شهر  را یاد آوری می کند و می نویسد:

« نه» یعنی شهر و نهاوند دراصل (نه آوند )می دانند یعنی شهرستان  چه آوند به معنی  ظرف است چون آن شهر عظیم بوده و بدین جهت آوند شهر ها گفته اند ...

در نامه دانشوران ناصری هم قول جغرافی  نویسان  سلف( گذشته)ذکر شده است  در این نامه چنین آمده  است :

نهاوند شهر بزرگی است  از بلاد جبل در قبله همدان .

از همدان تا آنجا سه روز راه است . گویند از ابنیه نوح نبی (ع) بوده است .و آوند نبات است از آن روی نوح آوند گفته اند .

در جلد پنجم فرهنگ نفیسی هم گفتار مشابهی نظیر سایر فرهنگ ها آمده است به اضافه اینکه نهاوند را نام کوهی می داند که در نزدیکی آن شهری است به همین نام  توضیحی اینکه کوهی به این نام در نزدیکی این شهر نیست.

در دایرۀ المعارف اسلامی هم تقریباً تمام مطالب کتب تاریخی را که ذکر کردیم آمده است .

آنچه که تاکنون در مورد وجه تسمیه  شهر بیان شد برومدارک علمی استوار است از جمله اینکه ن نه» به معنی شهر وآوند به مفهوم سفال یعنی شهری که در آن ظروف سفالی بسیار می ساختند